สาระอัดแน่น!! ทดลองทางความคิด ‘ถ้าเป็นคุณจะให้กี่คนตายดี’ มีหลักจิตวิทยาอธิบายด้วยนะ

   ในชีวิตประจำวันของเราทุกคนล้วนมีเรื่องให้ตัดสินใจอยู่เสมอ และไม่ว่าจะเป็นเรื่องเล็กหรือเรื่องใหญ่ ก็เรียกได้ว่าเป็นชั่วขณะแห่งความขัดแย้ง ที่นำไปสู่การเลือกอย่างใดอย่างหนึ่งในที่สุด

   

บทความของคุณณัฐวุฒิ เผ่าทวี ที่เขียนไว้ถึงการทดลองทางความคิด (thought experiment) ที่ถามว่าถ้าคุณอยู่ในเหตุการณ์นี้จะเลือกทำอะไร!?

เหตุการณ์ที่ 1 สับไม่สับ!?

   ลองจินตนาการว่าถ้าคุณเดินไปเห็นรถรางขนาดใหญ่ที่ไม่มีคนขับคันหนึ่งกำลังวิ่งไปตามรางรถไฟด้วยความเร็งสูง ซึ่งคุณมองเห็นว่าอีกประมาณ 100 เมตรจากจุดที่รถรางกำลังวิ่งอยู่ มีคนถูกจับมัดด้วยเชือกแล้วนอนอยู่บนรางรถไฟ 5 คน ซึ่งแน่นอนว่าถ้าปล่อยไว้พวกเค้าจะโดนรถทับตายแน่ๆ

แต่ข้างๆ จุดที่คุณยืนอยู่ได้มีที่สับรางรถไฟตั้งเอาไว้ และคุณก็สามารถที่จะสับรางเพื่อให้รถรางวิ่งไปอีกรางหนึ่งก่อนที่จะทับคน 5 คนที่นอนอยู่ ทว่ารางใหม่อีกรางนั้นก็มีคนถูกจับมัดด้วยเชือกนอนอยู่บนรางรถไฟอีก 1 คน ซึ่งแน่นอนว่าถ้าคุณเลือกที่จะสับราง คนที่นอนในรางใหม่ก็ต้องตายแทน

ดังนั้น ทางเลือกของคุณจึงมี 2 ทาง คือไม่ทำอะไรเลยและยอมให้มีคนตาย 5 คน หรือตัดสินใจสับรางเพื่อให้ 5 คนนั้นรอด แต่แน่นอนว่าคุณทำให้คน 1 คนที่นอนอยู่อีกรางต้องตาย สมมุติว่าคุณมองไม่เห็นเลยว่าคนทั้ง 6 คนนี้เป็นใคร เพศอะไร อายุเท่าไหร่ คุณว่าคุณจะเลือกสับรางหรือไม่!?

เหตุการณ์ที่ 2 ผลักไม่ผลัก!?

ลองจินตนาการอีกครั้งว่าถ้าคุณกำลังยืนชมวิวอยู่บนสะพานข้ามรางรถไฟ และในขณะนั้นคุณเหลือบไปเห็นว่ามีคน 5 คน ถูกจับมัดด้วยเชือกแล้วนอนอยู่บนรางรถไฟข้างล่าง เป็นเวลาเดียวกันที่รถรางขนาดใหญ่ไม่มีคนขับกำลังวิ่งมาอีกทางด้วยความเร็วสูง ซึ่งถ้าปล่อยไว้ 5 คนนี้ก็ไม่รอด

แต่ทันใดนั้นคุณก็สังเกตว่ามีผูัชายรูปร่างอ้วนมากๆ ที่คุณไม่เคยเจอมาก่อนยืนอยู่ข้างๆคุณ ซึ่งถ้าคุณผลักเขาตกลงจากสะพานไปทับรางรถไฟข้างล่าง ก็จะสามารถหยุดยั้งรถรางคันนั้นให้ไม่วิ่งไปทับคน 5 คนนั้นให้พวกเค้ารอดชีวิตมาได้ แต่แน่นอนว่าชายอ้วนคนนี้ต้องตายแน่ๆ

สมมุติว่า ณ ขณะนั้น ไม่มีใครเดินหรือยืนอยู่เลยแม้แต่คนเดียว นั่นหมายถึงคุณสามารถจะผลักผู้ชายอ้วนคนนี้ตกลงไปก็ไม่มีใครมาเอาเรื่องกับคุณได้เลย ซึ่งถ้าต้องให้เลือก คุณจะผลักหรือไม่!?

เก็บคำตอบในใจไว้ แล้วมาดูเฉลยด้วยหลักจิตวิทยาดีกว่า…

นี่คือการทดลองทางความคิด ที่นักปรัชญาฟิลิปปา ฟุต ได้คิดค้นขึ้นมาเมื่อ 50 ปีที่แล้วเพื่อวิจัยรากฐานและที่มาของจริยธรรมของมนุษย์ โดยผู้เขียนได้อธิบายความคิดของคนส่วนใหญ่ไว้ดังนี้..

เหตุการณ์ที่ 1 สับรางดีกว่า ตายคนเดียวดีกว่าตาย 5 เห็นๆ

หลักการคิดแบบนี้คือการคิดแบบ ‘ประโยชน์นิยม’ (utilitarianism) ที่เป็นบรรทัดฐานของคนในสังคมส่วนใหญ่ และที่คนส่วนใหญ่เห็นว่าการยอมให้คนตาย 1 คน เป็นเรื่องที่รับได้ ก็เพราะว่าคุณไม่ได้มีความตั้งใจ (intention) ที่จะฆ่าคนๆ นี้นั่นเองจ้า

เหตุการณ์ที่ 2 ไม่ผลักดีกว่า ถึงตาย 5 ก็ยังดีกว่าฆ่าคนแบบจงใจ

หลักการคิดแบบนี้แสดงให้เห็นว่า มนุษย์ทั้งหลายมักจะยอมทำในสิ่งที่ผิดจริยธรรม เพื่อแลกกันกับผลตอบแทนที่ดีกว่าสำหรับคนกลุ่มใหญ่ ก็ต่อเมื่อรู้สึกได้จริงๆ ว่ามันไม่มีทางเลือกอื่นแล้ว เว้นเสียแต่ว่าจะมีเหตุผลอื่นๆ ที่มาช่วยรองรับในการตัดสินใจที่จะไม่ทำอะไรเลย เพราะถ้าไตร่ตรองกันจริงๆ การผลักผู้ชายอ้วนลงไปตาย ยังไงก็ต้องติดคุกแน่นอน ถึงแม้ว่าการผลักจะทำให้มีคนรอดตายถึง 5 คนก็เถอะ

ถ้าเราสังเกตกันดีๆ ปัญหา trolley problem ที่มีในเหตุการณ์ให้เราตัดสินใจจากสิ่งที่ขัดแย้งกับศีลธรรมแบบนี้ เกิดขึ้นได้เสมอในชีวิตประจำวันของเรานั่นแหละ ซึ่งผู้เขียนเค้าเสนอว่านี่ควรเป็นหนึ่งบทเรียนที่ครูควรจะสอนให้เด็กไทย เพื่อจะได้เข้าใจที่มาของปัญหา ฝึกการตัดสินใจไว้เนิ่นๆจ้า

ที่มา : ณัฐวุฒิ เผ่าทวี